KESME ( ‘ ) İŞARETİNİN KULLANILDIĞI YERLER

1. Özel isimlere getirilen çekim eklerini (iyelik ve hal eklerini) ayırmak için kullanılır.  

     Türkiye’m, cennet gibisin. 
     Yoktur, olamaz Türk’e denk.
     Türk’üm, doğruyum, çalışkanım.

     Nuh’un gemisinin Ağrı Dağı’nda olduğu söyleniyor.      
     İslam’ın şartı beştir.

     Çalıkuşu’nu her öğretmen okumalıdır.                 
     Dünya’nın Venüs’le Jüpiter’in arasında olduğu biliniyor. 

     Cumhurbaşkanımız Çankaya Köşkü’nde oturmaktadır.   
     Yunus Emre’miz gururumuzdur.

     Sait Halim Paşa Yalısı’nı restore edeceklermiş. 
     Atatürk Bulvarı’ndan geçiyorduk.

     İngiliz’e, Alman’a, Japon’a, kısaca tüm turistlere karşı, konuksever olmalıyız.

NOT: Kurum ve kuruluş adları özel ad oldukları halde, bu adlardan sonra kesme işareti kullanılmaz.

     Ben Yukarıkocayatak İlköğretim Okulunun 6. sınıfında okuyorum.

     Yukarıkocayatak Belediyesinin asfalt çalışmaları devam ediyor.

     Bu kanun Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülecek.          
     Türk Dil Kurumumuz 1932’de kuruldu.

     Millî Eğitim Bakanlığının açıklaması bekleniyor.             
    Akdeniz Üniversitesinde, kayıtlar başlamış.

NOT: Kişi adlarından sonra kullanılan unvanlara (bu unvanlar büyük harfle başladığı halde) gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.

     Size Zeynep Hanımın yararı olabilir.           
     Kitapları Ahmet Beyden alınız.    

     Enver Paşanın yaptıkları tartışılıyor
     Ahmet Mithat Efendinin bir çok eseri vardır.

     Sorunuzu Ahmet Öğretmene sorunuz. 
     Hasan Ağayı tanır mıydın?         

NOT: Yabancı özel adlara getirilen çokluk ve yapım ekleri kesme işareti ile ayrılır. Ancak Türkçedeki özel adlara getirilen çokluk ekleri (-lar,-ler) ve yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Bu, çokluk ve yapım eklerinden sonra gelen ekler de kesme işareti ile ayrılmaz.

     Bildiğim kadarıyla Bordeaux’lu bir ailenin çocuğuydu.

     Avrupalılar bilim ve teknolojide ilerliyor.        
     Türkler tarih boyunca bir çok devlet kurmuştur.

     Yazar Türkçenin güzelliğini anlatıyor.      
     Ben de İngilizceyi öğrenmek isterim.

     Arkadaşı Antalyalıymış.   
     Ahmetler bize gelecek.
     Atatürkçülük, Atatürk’ü sevmektir.   

     Zaten Müslümanlıkta ve Hıristiyanlıkta bunlar yasaktır.   
     Türk’üz, Türkçüyüz, Atatürkçüyüz.

NOT: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

     Allah’a inanırlar ve ondan yardım beklerler.     

     Atatürk ileri görüşlüdür, onun her zaman doğruyu gördüğü aşikârdır.

NOT: “Ahmet, Mehmet, Murat, Recep; Sinop, Zonguldak, Serik” gibi kelimelerde kesme işareti kullanılır. Ancak kelimelerin telaffuzu (söylenişi ve okunuşu) ünsüz yumuşamasına uygun olmalıdır.

     Yarın Serik’e gideceğiz. (Seriğe okunur)                
     Ahmet’i gördüm. (Ahmedi okunur)

     Sinop’u gezmenizi tavsiye ederim. (Sinobu okunur)    

     Yukarıkocayatak’a yeni insanlar geliyor. (Yukarıkocayatağa okunur)

2. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır. Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.

     Elindeki 10 kg’dan fazla gelmez.                       
     Burası 25 cm’yi geçmez.     

     Televizyonda TBMM’deki görüşmeler var.
     Biletler THY’nin bürolarında satılıyormuş.

     KKTC’ye gideceğim.         
     TDK’nin başkanı değişmiş.  
     Haberi akşam TV’de izledim.   

NOT: Kısaltması büyük harfle yapıldığı halde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde, kısaltmanın okunuşu esas alınır.

     Bu cihaz ASELSAN’da üretilmiş.                   
     NATO’dan Sırplara son uyarı yapıldı.   

     Çocuklara UNESCO’nun yardımları var.
     BOTAŞ’ın projeleri hayata geçiriliyor.

NOT: Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesme işareti ile ayrılmaz.

     Ahmet, Ali, Ayşe vb.leri çalışkan çocuklardır.
     Onu, kanunun 235. mad.si yasaklıyor. 

     Bu kelime dilimize Alm.dan geçmiş.     

3. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

     Saat 21.00’da gelebilirim.
     Aynı tartışma 1996’da da yapılmıştı.
     1985’te doğmuşum.

NOT: Sıra sayıları ekle gösterildiği zaman rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta kullanılmaz.

     Yarışmada 5’inci gelmiş. (5.’inci yazılmaz)
     Ben 2’nci sıradayım. (2.’inci yazılmaz)

NOT: Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla gösterilir.

     Herkes beşer elma alsın.  (5’er yazılmaz) 
     Bunları yüzer yüzer ayırınız. (100’er yazılmaz)

4. Dilimizde “kolmak, netmek, neylemek, napmak” gibi fiiller yoktur. Ancak konuşmada ve vezin (ölçü) dolayısıyla şiirde bu tür kullanışlar ortaya çıkabilmektedir. Seslerin vezin dolayısıyla şiirde veya konuşma sırasında düştüğünü göstermek için kesme işareti kullanılır.

     Karac’oğlan der ki bahtım karadır.
     N’oldum dememeli, n’olacağım demeli.

     Görelim Mevlâ n’eyler, n’eylerse güzel eyler.

5. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

     A’dan Z’ye kadar bütün harfleri söyleyiniz.          

     Bu kelime, Türkçede b’nin m’ye dönüşmesine bir örnektir.
     Türkçede –daş’la türetilen birçok söz var.

6. Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığı takdirde kesme işareti yay ayraçtan sonra konur.

     Bu şiir, Yunus Emre (1240-1320)’nindir.
     Kiralık Konak, Yakup Kadri(Karaosmanoğlu)’ye aittir.   

NOT: Cins isimler için yapılan açıklamalarda yay ayraçtan sonra doğal olarak kesme işareti kullanılmaz.

     İmek fiili (ek fiil)nin geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.          
     Hikaye (öykü)yi okudum.

7. Arapça ve Farsçadan dilimize geçen bazı kelimelerin yazımında kesme işareti kullanılır.

     Bugün mes’ut bir vak’a başımıza geldi.
     Bir özgürlük meş’alesi yandı Samsun’da.

     Kur’an, İslam’ın kitabıdır.
     Şiir dört kıt’adan oluşmuş.